|
|
|
|
|
Vanuit de pastorie
Vanuit de pastorie
Aan het eind van deze maand is het 500 jaar geleden dat de Reformatie begon. Op 31 oktober 1517, de vooravond van Allerheiligen (1 november), maakte Luther zijn 95 stellingen publiekelijk bekend, en dat bleek achteraf de aanstoot te zijn geweest tot de Reformatie, oftewel het Protestantisme - de grote kerkscheur in het westen. Luther had het niet voorzien. Hij dacht dat hij met zijn stellingen alleen maar een debat op gang zou brengen, binnen de katholieke kerk. Maar het werkte als een bom en de kerk viel uit elkaar. Even hier in de tijd bij stil staan, lezer. Het 500-jaarmoment is er nu even, en zalvoorbijgaan. Wie zal ooit hierna aan Luthernog denken? Zal hij niet in vergetelheid raken? (Nou, ik hoor net vandaag dat er volgend jaar door mijn collega dsDeddievan Alphen een 6-daagse Lutherreis georganiseerd gaat worden, rondom Hemelvaart. Dus Luther houden we toch nog wel even bij ons in gedachte. Mooi!)
Als ik aan Luther denk, dan komt er vandaag één woord bij mij op, en dat woord is “vrijheid”. Luther ontdekte, met behulp van de Bijbel,een bepaaldevrijheid. Dit kwam in een tijd toen de laat-middeleeuwse westerse mens gevangen zat in angst – in een grote angst voor de dood en voor wat daarop zou volgen. Wij kunnen ons die angst maar nauwelijks voorstellen. Ze ontstond in een context waarin de dood meer aanwezig was in de gedachte van mensen dan nu. Er was veel ziekte ener waren toen nauwelijks medische middelen om ziektes te bestrijden. Er waren ook ongelukken, rampen en oorlogen... Het westen is vandaag een relatiefveel veiliger en welvarender gebied. Wij kunnen dus meer genieten van dit leven, zijn minder met de dood bezig. Een tweede is dat de kerk toen ook een veel grotere plek had in de gedachte van mensen. Ze was een machtig intituut en dewesterse mens geloofde haar leer. Wat was toen die leer? Wel, de kerk leerdedat er na dit korte, relatief kwetsbare leven een oordeel plaats zou vinden, met grote kans op pijnlijke straf. Weliswaar was er een hemel met de mogelijkheid om daar van een eeuwig leven in vrede te genieten, maar directe toegang tot die hemel was alleen voor weinigen weggelegd – enkele heiligen, volgens de kerk. Toch kon het wel eens meevallen als je de instructies van de kerk opvolgde. Dekans op vermindering van straf en eventuele toegang tot de hemel – voor jezelf en je geliefden - kon je vergroten door aan de kerk geld te schenken (het aflaatsysteem). Deze leer was in een rijmpje verwoord: “Zodra het geld in het kistje klinkt, het zieltje in dehemel springt.” Uit angst betaalde men veel geld. De kerk had zich dus een monopolie over de hemelveroverd, en daar zat winst in. Dat wilde ze natuurlijk niet loslaten.
Luther ging eerst ook gebukt onder angst. Bij hem zat het zelfs dieper. Hij dacht niet dat je er simpelweg met geld onderuit konkomen. Hij was monnik en deed er alles aan om door zelfkastijding en gehoorzaamheid bij God in het reine te komen. Hij werd gefolterd door de vrees dat het nooit genoeg was. Totdat hij in de Bijbel de brief van Paulus aan de Romeinen ging bestuderen. Wat hij daar tegenkwam was de verlossende boodschap dat de mens door God gerechtvaardigd en behouden wordt, niet op basis van wat de mens doet (of betaalt),maar op basis van geloof in wat Christus aan het kruis voor de mens heeft gedaan. Aan het kruis heeft Christus de mens eens en voor altijd vrijgekocht uit de zonde en uit de doodstraf die daarop zou volgen. Het eeuwige heil is een geschenk van God. Je hebt het maar door geloof te aanvaarden. Dit inzicht verschafte Luther bevrijding uit de angst. Hij had als het ware in de kwelling van een angstige onzekerheid een onverzettelijke burcht gevonden, een burcht van waaruit hij de omliggende maatschappij, gedomineerd door een kerk met een valse leer, kon weerstaan en bestrijden. “Een vaste burcht is onze God…”Die burcht was gebouwd met Bijbelse woorden – de boodschap dat Jezus voor ons gestorven is en dat het heil een geschenk is van God. Voor Luther bestond er geen twijfel dat die boodschap betrouwbaar was. Op een gegeven moment verkondigde de Bijbel die boodschap tot hem met een goddelijk gezag. Meteen was daarmee de monopolie van de kerk over de hemel gebroken. Een boek bleek sterker dan een instituut. Luther vertaalde het in de volkstaal – in een voor iedereen toegankelijk Duits. De vrijheid die hij had gevonden bleek een verlossing te zijn voor velen. Zijn Bijbel, en zijn vele andere publicaties, werden gretig gelezen.
Luther had dus een zeker soort vrijheid gevonden in een tijd toen de mens gevangen zat in angst. Maar als ik naar de kerk in het westen van vandaag kijk, dan zie ik een heel ander soort vrijheid. Ik denk dan aan de secularisatie van de laatste halve eeuw. Velen hebben de secularisatie ook als een bevrijding ervaren. Verloor de kerk haar monopolie in de zestiende eeuw, dan telt dat voor de Bijbel in onze tijd. Zij spreekt met minder gezag dan de seculaire wetenschap. Dit heeft geleid tot de bevrijding uit het protestantse geloof. Tevens is het een bevrijding geweest uit de sociale dwang om aan de rituelen mee te doen die de protestantse godsdienst met zich bracht - zondagsrust, doop, kerkelijke huwelijksinzegening en actief lidmaatschap binnen een kerkelijke gemeente. Menigeen zou voelen dat het tijdperk van de laatste 60 jaar een soort bevrijding is geweest van uit dit christelijke “juk”. Het is nu pas echt mogelijk om van de volledige vrijheid te genieten - de vrijheid om je leven helemaal zelf in te richten zoals je dat wilt, niets meer te moeten op zondag, en niets meer te hoeven doen voor een kerk die weinig meer te zeggen heeft (want de Bijbelse verhalen van die kerk blijken toch alleen maar sprookjes te zijn geweest in vergelijking tot de moderne wetenschap). Of zie ik het te pessimistisch,lezer? Ja, want als ik een paar dingen van Luther meeneem, dan is het ten eerste zijn worstelen met het oude geloof - zijn poging, eerst, omdat overeind te houden enjezelf te redden via de oude route die de kerk uitstippelde; en vervolgens zijn bevrijding uit dat worstelen. Probeer ik als predikant niet, net als die eerste Luther, het oude te volgen door predikant te zijn in deze tijd? En moet ook ik nu niet, net als die tweede Luther, het nieuwe gaan omarmen? Meedoen aan de nieuwe vrijheid? Zeker is dat ik niet predikant moet blijven puur omdat ik daar mijn geld mee verdien. Dat zou een herhaling zijn van de schande waartoe de middeleeuwse kerk zich liet verleiden: een vals verhaal prediken puur voor eigen winst. Nee, ik weiger de waarheid te ontlopen, al kost het me mijn plaats in de maatschappij. Geloof ik er zelf niet meer in, dan stap ik eruit. Maar waar stap ik dan in? Wat is dan eigenlijk datnieuwe? Is een leven zonder institutionele godsdienst - misschien met nog wel wat privégeloof, wat geloof à-la-carte, een beetje wellness, een laagje boeddhisme, af en toe mediteren, wat yoga om te overleven - is dat een leven vol ware vrijheid? Een voornamelijk materialistisch leven? Het moderne westerse,individualistische levenwaarin je het zelf moet maken en moet presteren? Naar wat soort vrijheid verlangt mijn ziel nou eigenlijk? De naam Jezus wil zeggen: God is een verruimer. Hij belooft de ruimte. Misschien iets om opnieuw te ontdekken?Toch bij Hem?
| | terug
|
| |
|
|
|
|
|
|
Kerkdienst
 28-04-2024
om
10.00 uur
Kinderactiviteit: Andrea Kasteleijn
meer details
Kerkdienst
05-05-2024
om
10.00 uur
Kinderactiviteit: Renske Ellenkamp
meer details
Kerkdienst
09-05-2024
om
09.00 uur
Hemelvaartsdag
meer details
Kerkdienst
12-05-2024
om
10.00 uur
Kinderactiviteit: Annet Heuvelink
meer details
|
|
|
koffieochtenden
1e en 3e dinsdag van de maand om 10.00 uur koffiedrinken in Withmundi (achter de kerk)
|
|
|
|
